تلخ المثل “خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو” تفکر نقاد
افرادی که از تفکر نقادانه برخوردارند، فریب دیگران را نمی خورند و به راحتی جذب گروه ها، افراد و مواد مخدر نمی شوند، چرا که همواره با سئوال کردن به عاقبت کار می اندیشند. اینها کسانی هستند که ضرب المثل «خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو» را نمی پذیرند.
هدف اصلی در مهارت تفکر نقادانه و خلاق این است که می توان برای مشکل موردنظر راه حلهای زیاد و فراوانی به دست آورد.
تفکر نقادانه نوعی از تفکر است.کسب این مهارت به ما می آموزد تا هر چیزی را به سادگی و دربست قبول یا رد نکنیم. بلکه ابتدا در مورد آن موضوع سئوال و استدلال کنیم، سپس بپذیریم یا رد کنیم. تفکر نقادانه، تفکری منطقی است که بر نحوه تصمیم گیری تمرکز دارد و بر عملکرد فرد اثر می گذارد و تعیین می کند که فرد چه تصمیمی بگیرد یا چه عملی را انجام دهد.
اصول تفکر نقادانه
۱- داشتن روحیه پرسشگری برای بهتر فهمیدن مطالب: افراد با تفکر نقادانه به کنجکاوی بیشتری در مورد چرایی و چگونگی مسائل می پردازند.
۲- جمع آوری اطلاعات از منابع مختلف: این افراد درباره مطلب یا مسئله مطرح شده به کنکاش و بررسی منابع مختلف پرداخته و از شیوه های گوناگون برای رسیدن به مقاصد استمداد می جویند.
۳- بررسی و ارزش گذاری اطلاعات جمع آوری شده: آنچه به آنها گفته شده یا خود به آن نتیجه رسیده اند را ارزیابی می کنند و به درک روشن تر و بهتری دست می یابند.
۴- در نظر گرفتن و انتخاب بهترین و صحیح ترین مفهوم یا راه حل برای مطلب یا مسئله مطرح شده: یعنی می تواند از میان اطلاعات و پیشنهادهای فراوانی که به وی میشود، پیشنهادهای سالم را از پیشنهادهای ناسالم تشخیص بدهد.
ویژگیهای افراد دارای تفکر نقادانه
۱- روحیه پرسش و پرسشگری دارند.
۲- نسبت به مسائل دید وسیع و دقیقی دارند.
۳- هر چیزی را به سادگی و بدون تفکر، نه می پذیرند و نه رد می کنند.
۴- همواره به کلیه جنبه های مثبت و منفی مسئله توجه دارند و یکسونگر نیستند.
۵- گوینده ای متفکر و منطقی و شنونده ای فعال هستند.
۶- به این مسئله واقفند که ممکن اسن حرف یا راه حل دیگران یا خودشان همیشه درست نباشد.
۷- چون به عاقبت کار می اندیشند، معمولاً فریب وعده های دیگران را نمی خورند.
چه کار کنیم که تفکر نقادانه داشته باشیم؟
۱- درباره هر موضوعی با سؤالات مناسب و مرتبط اطلاعات بیشتری را به دست آوریم. درباره ابعاد مختلف مسئله بپرسیم و از زوایای مختلف آن را مورد سنجش قرار داده و بعد نتیجه گیری کنیم.
۲- درباره مسائل پیش آمده فکر کنیم و دچار احساسات و هیجانات کاذب نشویم. بدون تعصب و قضاوت عجولانه درباره موضوعات به تفکر پرداخته و تنها به دنبال نتیجه مطلوب و موردنظر خود نباشیم.
۳- قبل از پاسخگویی به مسائل فکر کرده، سپس تصمیم گیری و عمل کنیم. پیش از تصمیم گیری یا انجام هر اقدامی به خود فرصت تفکر دهیم و به هنگام تصمیم گیری یا انجام عملی تأمل کرده تا بدین ترتیب کمتر دچار مشکل شویم.
۴- از عقاید و نظریات خود دفاع معقولانه و منطقی کرده و زود تسلیم نشویم. در این نوع فکر کردن، فرد برای کارهای خود دلیل و مدرک دارد. هر حرفی را به راحتی قبول نمی کند، مگر آنکه شاهد، مدرک یا دلیلی برای قبول کردن آن مطلب و سخن بیاید و درستی و ارزش آن را بررسی کند.
۵- جلسات گفتگو درباره مسائل اجتماعی یا روزمره در خانواده و جامعه ترتیب داده و همه را به شرکت فعالانه در این جلسات تشویق کنیم. با جستجوی دلایل، راهکارها و ارزیابی موقعیت ها و وضعیت ها در جامعه و خانواده می توان دید جامعی نسبت به امور پیدا کرد.
۶- مشوق خوبی برای مسئولانه فکر کردن خود و دیگران باشیم. مسیر زندگی خود را بر اساس آنچه که می خواهیم تعیین کنیم و عواقب آن را هم پذیرا باشیم.
۷- برای رشد تفکر نقادانه، مطالعه زندگی نامه افراد نقاد، مفید و مؤثر است.
